افسانه‌های تاریخی و باور‌های بومیان یک منطقه گاهی چنان جذاب و شنیدنی هستند که چاره‌ای برای آدم نمی‌گذارند جز بازدید از مکانی که این داستان‌های عجیب در مورد آن دهان به دهان می‌چرخند؛ از جمله می‌توان به داستان زندگی ارواح و جن‌ها در کال جنیِ شهرستان طبس اشاره کرد. جایی که بومی‌های منطقه اعتقاد دارند نباید تنهایی به آن جا پا بگذارید، زیرا جن‌ها در آن حضور دارند و ممکن است از دیدنشان زهره ترک شوید.

حتی داستان‌هایی وجود دارد که می‌گویند در گذشته بوده‌اند کسانی است که از روی کنجکاوی به داخل حفره‌های غار مانند این دره رفته‌اند و دیگر هرگز بازنگشته‌اند.

دودکش جن، تنور جن!

در کال جنی، غار‌های فرسایشی طبیعی، دودکش‌ها و تنور‌های جن وجود دارد که همگی در اثر فرسایش آبی و بادی در دیوار‌های رودخانه به وجود آمده‌اند. دودکش‌های جن نوعی ستون‌های فرسایشی هستند که در طول هزاران سال شکل گرفته‌اند. تنور‌های جن هم استوانه‌های تو خالی حاصل از فرسایش هستند که در اثر ورود جریان‌های آب سطحی به داخل دره و فرسایش شدید در داخل رسوبات آبرفتی دیواره ایجاد شده‌اند.

از آنجا که کسی در گذشته از علت طبیعی ایجاد شدن این اشکال خبر نداشت، آن‌ها را به جن‌ها نسبت داده‌اند و نام دودکش و تنور جن را بر آن‌ها گذاشته‌اند.

کال جنی کجاست؟

کال جنی یا دره جن‌ها در واقع دره‌ای است در شمال شهرستان طبس که در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده. این دره به لحاظ ظاهری به گراندکانیون آمریکا شباهت زیادی دارد. دلیل اینکه به آن کال جنی می‌گویند این است که کال در زبان محلی دره معنی می‌دهد و، چون ساکنان روستا‌های اطراف این دره این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند، لقب جنی به آن داده‌اند.

در نهایت شده «کال جنی»؛ مکانی که این روز‌ها تور‌های گردشگری زیادی برای آن برگزار می‌شود تا دوستداران طبیعت از نزدیک شاهد این دره‌ی فوق‌العاده زیبا با هوای خنک باشند که در دل کویر خودنمایی می‌کند.

همکاریِ بی‌نظیر باد و آب

در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب، نقش و نگار‌های جذابی روی دیواره‌های بلند دره جنی ایجاد شده که بسیار دیدنی هستند. این دره عمیق گاهی شکل U. به خود می‌گیرد و در جایی دیگر مانند V. به نظر می‌رسد. آبشار‌های کوچکی در اینجا هستند که بومیان منطقه به آن‌ها شُلَن می‌گویند. حوضچه‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱/۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای کویر طبس به‌شمار می‌روند.

حفره‌های رازآلود

پس از پشت سر گذاشتن گودال‌های آب، حفره‌هایی داخل دیواره‌ها خودنمایی می‌کنند که بیشتر از قبل موجب شگفتی می‌شوند. مخصوصا وقتی به دهانه چاهی می‌رسید که در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین قرار دارند.

کال جنی

شاید در نگاه اول احساس کنید که این‌ها نیز حاصل فرسایش طبیعت هستند، اما با کمی کنکاش متوجه خواهید شد که این سازه‌ها ساخته دست بشر است. اگر بتوانید با کمک یک همراه به درون این چاه بروید و سپس حدود ۷ تا ۸ متر ارتفاع آن را به‌وسیله جای دست‌ها و حفرات بدنه آن بالا بروید، به تالاری خواهید رسید که بسیار عجیب و جاب توجه است. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است.

کال جنی طبس در سال ۱۳۹۶ به شماره ۳۵۰ در فهرست آثار طبیعی ملی ثبت شده است.